Mityczna Warszawa cz.7

Panna i Niedźwiedź

Thriller o „Zakochanym Niedźwiedziu” czyli o „korzeniach” pana Warsza(wa) (część 1)

Nim zacznę kontynuować tę przerażającą dla „uczonych” w pismach historię o tym czym naprawdę jest Warszawa na początek jedna zaległość – jeden pominięty klocek……

Herb pana Warsza – jej oficjalnego założyciela…. czyli będzie to odcinek kolekcjonerski ale newralgicznie ważny choć ta „ważność” się objawi dopiero w częściach kolejnych. I wiem, że mógłbym wklejać linki ale…. co będzie z artykułem jak „zabraknie internetu” albo jakiś cenzor „przypadkiem” pozmienia zawartość odnośników. Już wiele rzeczy jakie były dostępne i ważne dla wiedzy o historii Polski ale takiej nie napisanej przez hitlerowców czy innych czcicieli ideologii NadRasy znanej jako judaizm poznikało z neta…. bo za dużo PRAWDY gojom by przekazało. Więc kogo to nudzi niech sobie przewinie…. albo sprawdzi w jakim kolorze dzisiaj doda miała majtki…. czy inne newralgiczne jewrejopejskie newsy…. 😀

Rysunek 6. Herb Rawicz plus wariacje……

„Rawicz (Rawa, Ursyn, Ursowic, Panna na niedźwiedziu, Miedźwiada, Miedźwioda, Niedźwiada, Niedźwiadek, Niedźwieda, Niedźwioda, Rawic, Rawita) – polski herb szlachecki, noszący zawołanie Rawa. używany zarówno w Królestwie, jak i na Litwie, Rusi i w Rosji. Według pierwszej wersji, początkowo przysługiwał jakoby polskim potomkom czeskich Wrszowców, druga (według Kaspra Niesieckiego „lepsza”) wersja podaje, że bardziej prawdopodobne jest polskie (jeszcze z czasów pogańskich) pochodzenie rodów posługujących się herbem Rawicz.

Opis herbu

Opis współczesny

W polu złotym na niedźwiedziu kroczącym, czarnym, panna w czerwonej sukni, rozczesana w koronie złotej. Klejnot: Między dwoma rogami jelenimi pół niedźwiedzia czarnego, wspiętego, z różą czerwoną w prawej łapie.

Opis u Niesieckiego

Powinna być panna rozczesana, w koronie na głowie, ręce obie do góry rozszerzone i trochę podniesione mająca, w sukni, tylko po ramiona gołe ręce, siedząca na niedźwiedziu czarnym, w lewą tarczy bieżącym, prawa noga przednia jak do biegu podniesiona u niego, w polu żółtym. W hełmie nad koroną między dwiema jelenimi rogami pół niedźwiedzia większe, obróconego w lewą tarczy, jakby siedzącego, nogę przednią spuścił, w prawej różą trzyma. (Kasper Niesiecki, Herbarz Polski, VIII, 97)

Warto zwrócić uwagę na błąd Niesieckiego, tj. skierowanie niedźwiedzia w lewą stronę.

Najstarsze wizerunki, zwłaszcza pieczęcie z XIV i XV w. przedstawiają liczne warianty wizerunku, nie będące prawdopodobnie odmianami herbowymi a wynikiem niepełnego jeszcze ukształtowania herbu. Przedstawiano m.in. pannę stojącą obok stojącego na tylnych łapach niedźwiedzia, niedźwiedzia obejmującego pannę jedną lub dwiema łapami.”

„Rawicz II (Rawa II; czes. z Tošanovic, Tluk; niem. Rava, Tluck) – herb szlachecki, używany m.in. w Polsce, Księstwie Cieszyńskim, Czechach, Austrii, terytoriach Świętego Cesarstwa Rzymskiego.

Opis herbu

W polu srebrnym w złotej doniczce trzy czerwone róże (por. rose) z listkami, lub bez. W klejnocie taka sama doniczka z różami. Labry czerwone podbite srebrem.

Odmiana herbowa

W polu błękitnym w drewnianej fasce (faska – rodzaj małej beczułki) dziewięć lilii na łodygach z liśćmi. W klejnocie trzy strusie pióra. Labry błękitne podbite złotem.”

---

„Historia (to też cytat, też z wiki ale już bez kursywy bo zrobi się za trudny w czytaniu)

Jeden z najstarszych herbów polskich, przysługujący od XIV wieku m.in. rodom wywodzącym się z ziemi rawskiej (zdaniem m.in. Długosza, Rawici to potomkowie Wrszowców, możnowładców czeskich osiadłych od XII wieku w Polsce; Niesiecki natomiast uważa, że pochodzenie Rawitów jest polskie jeszcze z czasów monarchów pogańskich).

Herb jako taki powstał w XIV w. przestawiając w różnych wariantach pannę i niedźwiedzia.

Piekosiński próbując przyporządkować najdawniejsze osoby do rodu oparł się na następującym kryterium: imiona osób pochodzących przede wszystkim z rodu Rawitów to najprawdopodobniej: Warsz, Goworek, Grot, Męcina (ta metoda może powodować pomyłki o czym pisze sam autor).

„Panna na niedźwiedziu” była używana jako znak na pieczęciach przed uznaniem herbu np. już w roku 1306.

Pierwszy znany wizerunek ukształtowanego herbu widnieje na pieczęci Jana Grota, biskupa krakowskiego z 1334 r.

W 1359 w lasach Płoniny na Wołoszczyźnie, w klęsce poniesionej przeciwko armii mołdawskiej, chorągiew Rawitów miała wpaść w ręce nieprzyjacielskie.

Najwcześniejsze źródło heraldyczne wymieniające herb to datowane na lata 1464–1480 Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae polskiego historyka Jana Długosza. Zapisuje on informacje o herbie jako wywodzącym się z Czech wśród 71 najstarszych polskich herbów szlacheckich we fragmencie: „Rawa in campo glauco virginem coronatam in amictu rubeo, manibus extensis, nigro urso insidentem.” Ex Bohemica gente, que lilie Yrsouiczy nominantur, ducens genus, a Bohemie ducibus ob perfidie scelus cum omni eorum cognacione exterminati preter paucos, qui in Poloniam fugientes, in notabilem cręuere familiam. Seueri, audaces et crudeles viri; nonnulli eciam sanguinarii, periculorum contemptores.”. W 1413 w wyniku unii horodelskiej herb został przeniesiony na Litwę.

Ród Rawitów używał zawołania „Rawa”. Ostrowski podaje, że najstarsza zapiska sądowa z nazwą „Rawa” pochodzi z 1413 roku (dotyczy Goworka z Bełszna „de cleijnodio Rawa”), nazwa „Rawicz” pojawia się w nich później bo w XVI w.

Do niedźwiedzia w tarczy herbowej autor XVI-wiecznego herbarza – Bartosz Paprocki, i inni dawni heraldycy dodali odpowiednią legendę, wedle której, herb przywędrował do Polski przez Lotaryngię z Anglii za sprawą potomków króla Kanuta Wielkiego. Legendy herbowe podają daty występowania herbu, w czasach jeszcze przedheraldycznych, mianowicie w Polsce przed 1109 rokiem, a w Lotaryngii, od 1003. (Bartosz Paprocki. Herby rycerstwa polskiego. II ed. Krakow, 1858. Pp. 539-550).

Początki rodu tak opisują historycy, heraldycy:

Rawa (…) wywodzący się z plemienia czeskiego, gdzie nazywani są Wrszowcami; z powodu zbrodni wiarołomstwa wytraceni z całym ich rodem przez książąt Czech, z wyjątkiem niewielu, którzy uszedłszy do Polski rozrośli się w znakomitą rodzinę. Mężowie surowi, nieustraszeni i okrutni, niektórzy również skłonni do rozlewu krwi, gardzący niebezpieczeństwami. (Jan Długosz, Insignia, 18)

Wawrzyniec Lorek, Bożej nazwany, z familii Rawitów, od Bretysława książęcia czeskiego urażony, że całą jego familią z państw swoich rugował, zabił go, na którego miejsce Borzywoj brat jego rządy czeskie objął, Bożejowi i Mutynie, bratu jego rodzonemu, darowawszy zabójstwo, do łask przywrócił (…), atoli Światopełk książę czeski w roku 1108 Mutynę i z synami dwiema jego, Bożejem i Boraszkiem, także Unisława i Domisława, wszystko to Rawiczanie byli, pozabijać kazał, czym przerażeni drudzy tegoż domu familianci do Polski się wynieśli; przyjął ich mile Bolesław III Krzywousty król Polski i w dobra ich w rawskim województwie opatrzył, gdzie wiele zamków i miast pofundowali i familią swoją w tym kraju rozplenili. (…) Atoli Paprocki w Ogrodzie fol. 183. Balbinus Epitom. Rer. Bohem. lib. 2. c. 9. poświadcza i Bielski, że to nie Ursovitae byli, jako chce Długosz, ale Wersovitae, nie Rawiczanie, ale Werszowcy; a drudzy, już ich Ursovitas, już Wersovitas piszą, w czem się mylą, bo inszy jest herb Wiersza, inszy Rawicz. Lepiejby tedy mówić, że i herb ten i familianci jego, jeszcze za monarchów pogańskich w tej ojczyznie kwitnęli. (Kasper Niesiecki, Herbarz, VIII, 98-99)

Symbolika z wizerunkiem niedźwiedzia, występuje jako atrybut dostojników w zachodniej Europie w VIII wieku. Symbol niedźwiedzia, kojarzonego z siłą, występuje także w czasach prehistorycznych, i w kulturach pozaeuropejskich. W heraldyce Niemiec niedźwiedź (dawniej także w wersjach: orzeł stojący na niedźwiedziu czy orzeł nad niedźwiedziem) pojawia się w symbolice miasta Berlin co najmniej od XIII wieku. Obecnie herbem miasta jest niedźwiedź stojący na tylnych łapach.

Na herb Rawicz miała z dużym prawdopodobieństwem wpływ zachodnioeuropejska heraldyka. Niedźwiedź występuje również w herbach na terenie krajów położonych na wschód od Polski. Przykładem jest herb Jarosławia (miasta w Rosji), w którym widzimy kroczącego na tylnych łapach niedźwiedzia (w dawnych czasach z partyzaną, trójzębem lub pastorałem w łapie, w wersji obecnej z toporem), jest to miasto, które było stolicą jednego z ruskich księstw, a także podczas zajęcia Moskwy po interwencji wojsk polskich i szwedzkich tymczasową stolicą całego Cesarstwa (por. historia Jarosławia).

Legenda herbowa

Legenda herbowa głosi, że po śmierci króla Anglii Kanuta Wielkiego (syna Swenona I i Sygrydy – córki Mieszka I) państwo dostało się synowi zmarłego monarchy – Swenonowi. Obarczono go również obowiązkiem uposażenia swojej siostry – Klotyldy gdy ta zdecyduje się na zamążpójście. Gdy jednak do Londynu zaczęli zjeżdżać swaci dopytujący o rękę królewny, źli doradcy namówili młodego króla do wydania siostry na pożarcie czarnemu niedźwiedziowi, żyjącemu w jaskini i zagarnięcia posagu dla siebie. Modlitwy dziewicy spowodowały jednak, iż groźny zwierz dał się okiełznać pasem królewny. Niedoszła ofiara wróciła tryumfalnie do zamku, jadąc na grzbiecie niedźwiedzia, używając pasa jako cugli.

Przerażony oczywistym cudem brat prosił siostrę o przebaczenie i zwrócił jej zagrabione skarby. Królewna po jakimś czasie wyszła za mąż za księcia Lotaryngii. Szczęśliwe małżeństwo Bóg obdarzył siedmioma synami, z których kilku zamieszkało w innych krajach, gdzie znaleźli dla siebie żony. Dwóch synów Klotyldy osiadło w Polsce, pod Rawą. Na wieczną pamiątkę cudownego wybawienia matki umieścili w swoim herbie rodowym dziewicę z koroną na głowie, siedzącą na czarnym niedźwiedziu. Nazwa herbu wzięła się od ich nowej siedziby.

Najstarsza symbolika, nazwa herbu

Jeśli utożsamiać przodków Rawiczów z Wrszowcami (łac. Vrsines) lub brać pod uwagę łacińską nazwę herbu Vrsin od łac. Vrsi/Vrsa = niedźwiedzie/niedźwiedzica, to pierwszą symboliką rodu był niedźwiedź, jeśli jednak Vrsa oznacza czeskie Vrša symbolem tym był więcierz, jednakże jeśli są to różne rody (jak chce Niesiecki) pierwotnej symboliki i pochodzenia nazwy rdzennie polskiego rodu Rawitów, nazwy ich herbu Rawa, Rawicz należy doszukiwać się w nazwie miejscowości Rawa, która pochodzi od nazwy rzeki Rawa (obecnie Rawka), a co do dalszego pochodzenia nazwy zdania są podzielone:

• morfem raw– charakterystyczny jest dla nazw wodnych,
• scytyjskie określenie Ra (Ῥᾶ „wilgoć”) używane od starożytności np. w nazwach: starogreckiej Ra, łacińskiej Rha, mordwińskiej Raw – (Wołga), pokrewne słowa znajduje się także w innych językach, być może Rawa można odczytać jako „spokojna woda”,
• pochodzenie słowiańskie pokrewne słowackiemu słowu riava (rwący potok górski)
• pokrewne z rozrywać/rozbijać,
• m.in. według Brucknera: od ryć, rów.

Piekosiński rozważa też możliwość odosobowego pochodzenia nazwy, argumentując, że w nazwie Rawicz końcówka -icz sprawia, iż jest ona nazwą patronimiczną od imienia osoby założyciela rodu (syn Rawy = Rawicz), poza tym argumentuje, że Rawa jako duży ośrodek była najprawdopodobniej własnością książęcą a nie rodzinną, jednakże jak sam przyznaje nazwa Rawicz pojawia się np. w zapiskach sądowych dopiero w XVI wieku.

Hipoteza odnośnie do znaku przedheraldycznego rodu Werszowców

Godło Warsza i jego pochodzenie

Istnieje, mające wiele prawdopodobieństwa, przypuszczenie, jakoby Warsz, XIII-wieczny kasztelan krakowski, pochodził z rodu Werszowców. Zachowały się dwa odciski jego pieczęci (z 1278 i 1279 roku) z łacińskim napisem „Warsz kasztelan krakowski”. Pewne możliwe zastrzeżenia co do autentyczności dokumentu z roku 1278 wskazali i starali się wyjaśnić XIX-wieczni historycy, autentyczność samej pieczęci, jak i tej z 1279 r., nie była podważana. Oba odciski pieczęci przedstawiają znak zwany „godłem Warsza” (Ostrowski oznaczył symbole z tych pieczęci „RAWA Ib i Ic”, a według Piekosińskiego jest to „stanica runiczna” Werszowców).

W pracy Ryszarda Kiersnowskiego jest wzmianka (prawdopodobnie wynikła z interpretacji tezy Piekosińskiego sformułowanej przezeń jako pewnik, a nie hipoteza), że podobnych pieczęci Rawitów powinno być więcej, nie wskazał on jednak żadnych szczegółów, a inne dostępne opracowania nic o istnieniu takich pieczęci nie wspominają.

Rysunek 7. „Godło Warsza” – odcisk z pieczęci kasztelana krakowskiego Warsza
(prawdopodobnie Werszowca)

Znak ten przedstawia krzyż grecki z nałożonym okręgiem i wszystkimi końcami ramion przekrzyżowanymi poza nim. Może nasuwać skojarzenie z pochodzącymi jeszcze z czasów pogańskich krzyżami greckimi (można się ich doszukać sześciu), krzyżem celtyckim, słowiańskim „słonecznym”, czy też z używanym przez misjonarzy, krzyżowców, a także Krzyżaków krzyżem zdwojonym (porównaj też: herby Korybut i Brodzicz).

Znak może mieć swe źródło w jeszcze przedchrześcijańskim słowiańskim wzornictwie – we wczesnym średniowieczu podobne symbole są spotykane wśród tzw. gmerków – znaków rzemieślniczych (w szczególności garncarskich). Zobacz też: herb mieszczański, merk.

Podobne znaki widnieją również na niektórych wczesnośredniowiecznych europejskich monetach.

Piekosiński twierdzi, że godło ma runiczne (zobacz: runy germańskie, tzw. runy słowiańskie) pochodzenie, większość historyków odrzuca jednak hipotezę o takim źródle polskich herbów.

Znaki tego typu są zbyt proste by z całą pewnością wywodzić ich pochodzenie, ponieważ podobne do nich pojawiają się w zbyt wielu kulturach i okresach.

Odmiany herbu

Herb Rawicz przedstawiany był w wielu odmianach. W podstawowej wersji herbu zmieniane było czasem ułożenie rąk panny, i jej pozycja w stosunku do zwierzęcia. Prócz najczęstszego przedstawienia, w pozycji siedzącej na grzbiecie niedźwiedzia, była ukazywana stojąca przed nim, lub obok niego.

Zmieniany był niekiedy kolor sukni, co może wynikać z faktu iż najpopularniejszy od k.XVIII herbarz polski Niesieckiego nie precyzuje w opisie barwy szaty. Najstarsze źródła z kolorowym przedstawieniem herbu (Codex Bergshammar i Herbarz Złotego Runa, XV w.) przedstawiają szatę panny w barwie czerwonej. Istnieją odmiany herbu Rawicz, powstałe w związku z nobilitacjami lub nadaniami tytułów arystokratycznych. Od podstawowego herbu różnią się niekiedy tylko dodatkiem korony rangowej, zmianami klejnotu lub barw herbu – są to zwykle tzw. herby własne, czyli odmiany przysługujące tylko pojedynczym rodzinom. Większość z wymienionych poniżej to właśnie herby własne:

Odmiany według Ostrowskiego

Juliusz Karol Ostrowski przytacza jeszcze odmiany numerowane Ib-p, ale są to raczej różne przedstawienia Rawicza na przestrzeni wieków, odmiany tarczy, maniery itp.:

• Rawa Ib, Rawa Ic – na tarczy koło z krzyżem, którego ramiona poza kołem są przekrzyżowane. Pieczęć komesa Warsza, kasztelana krakowskiego, z 1278.
• Rawa Id – królewna stojąca z niedźwiedziem, który ją przednimi łapami obejmuje. Zwornik wiślicki, XIV wiek.
• Rawa Ie – pieczęć biskupa Jana Grota, z 1334.
• Rawa If – barwy nieznane, na tarczy królewna stojąca z niedźwiedziem, który ją łapą obejmuje. Zwornik katedry na Wawelu, XIV wiek.
• Rawa Ig – panna przed niedźwiedziem z podniesionymi rękami stojąca. Pieczęć Jakuba, sędziego ziemskiego sandomierskiego, z 1353.
• Rawa Ih – panna na niedźwiedziu. Pieczęć Marcina, biskupa.
• Rawa Ii – panna na niedźwiedziu. Pieczęć Krzczona (Krystyna) z 1410.
• Rawa Ij – na tarczy panna z rękami podniesionymi, siedząca na zwróconym w lewo niedźwiedziu. Pieczęć Krystyna z Ostrowa, kasztelana krakowskiego, z 1419.
• Rawa Ik – na tarczy panna z trzema krzyżykami na głową, z podniesionymi rękoma, siedząca na niedźwiedziu zwróconym w lewo. Pieczęć Grota z Jankowic, kasztelana małogojskiego, z 1419.
• Rawa Il – na tarczy panna z podniesionymi rękoma, siedząca na zwróconym w prawo niedźwiedziu, hełm, labry, klejnot – pomiędzy jelenimi rogami jakby postać ludzka. Pieczęć Wojciecha Michowskiego, kasztelana zawichoskiego, z 1451.
• Rawa Im – w polu złotym panna z rozpuszczonymi włosami w czerwonej, powłóczystej sukni stojąca z niedźwiedziem czarnym za sobą. Wizerunek z roli marszałkowskiej z 1461. Napis nad herbem: le S. de Placotinu, który może znaczyć Pan Płaskot.
• Rawa In – w polu złotym królewna z podniesionymi rękoma, na czerwono ubrana, siedząca na czarnym niedźwiedziu. Wizerunek z herbarza arsenalskiego, 1530.
• Rawa Io – na tarczy królewna na niedźwiedziu, hełm, korona, labry, klejnot – pomiędzy dwiema chorągwiami pół niedźwiedzia. Pieczęć Feliksa Czerskiego z XVI wieku.
• Rawa Ip – na renesansowej tarczy panna na niedźwiedziu. Wizerunek z herbarzyka Ambrożego z Nysy.

Pole błękitne – Suknia srebrna

„Kaniowski” (w polu błękitnym, na złotym niedźwiedziu kroczącym, panna w srebrnej sukni ze złotym berłem w prawej i takim kwiatem róży w lewej ręce)”

(https://pl.wikipedia.org/wiki/Rawicz_(herb_szlachecki))

Czyli pole (tło) żółte bądź błękitne, niedźwiedź czarny stojący bądź kroczący, panna w sukni czerwonej, błękitnej bądź srebrnej z rozłożonymi rękami (analogicznie jak na – patrz krzyż celtycki z postacią wewnątrz niego umieszczoną) siedząca na niedźwiedziu bądź stojąca przed nim bądź przez niego obejmowana.

Tyle podpowiedzi…. cennych… wprost z wiki więc oficjalnie potwierdzonych badaniami… brawa dla tych jacy przez nie przebrnęli…. a nie przewinęli…. bo będziemy do nich wracać i wracać i wracać….. także w kolejnych częściach… 😀

Copyright by Ktoś

 

---

PS.
[ cytaty jeśli nie podano inaczej pochodzą z polskiej wiki, podobnie rysunki

istniały w dniu pisania…. niekoniecznie zaś będą w dniach kolejnych….

Polakożerstwo jak obłęd nadważności i nieposkromiona chciwość trawi wielu….

zwłaszcza trawi tzw „polskie” „autorytety”, „nałukowych” opiekunów wiki ]

---

WERSJA W PDF….